Haal die spaghetti uit je oren

‘Je moet die boeken niet geloven’,  waarschuwt een medepassagier met een zwaar Russisch accent. Hij wijst naar de Lonely Planet die mijn reisgenoot aan het doorbladeren is. ‘Het zijn allemaal leugens.’

Ik zit aan het gangpad in het vliegtuig naar St. Petersburg en kijk argwanend naar de reisgids in de hand van mijn vriend. De Rus die ongevraagd tegen mij aan begint te zeveren zit aan het raam. Tussen ons in zit nog een derde passagier, een gedwongen toehoorder van de monoloog die onvermijdelijk gaat komen.

De man bij het raam weet namelijk dingen. Zo weet hij dat westerse media niets anders doen dan leugens verspreiden. De gifgasaanvallen in Syrië, het neerhalen van de MH17, het dopingschandaal van de Russische atleten. Het zijn allemaal verzinsels om Rusland in een kwaad daglicht te stellen. De man weet dit allemaal, omdat hij ‘geen boeken leest, of televisie kijkt’ maar ‘in de werkelijkheid leeft’.

Ik knik beleefd. Beleefdheid is een goede deugd. Bovendien heb ik geen trek in gedoe. Ik was al opgelucht dat ik zonder gedoe een toeristenvisum kreeg voor Rusland. In Syrië sta ik op een zwarte lijst, en het had me niets verbaasd als het regime van Assad de namen van lastige Europese journalisten had doorgespeeld aan de autoriteiten in Moskou.

De man weet ook dat de aanval op ex-spion Sergej Skripal niet heeft plaatsgevonden, omdat Skripal gewoon nog leeft. Bovendien zat het Westen zelf achter de aanval. Volgens de man is het ook helemaal niet logisch om iemand te vergiftigen met zenuwgas, wanneer je ‘gewoon een paar nikkers kunt inhuren om hem in een steeg zijn keel door te snijden.’

De passagier die tussen ons in zit, wipt wat ongemakkelijk op zijn stoel. Wanneer de stewardess langsloopt, vraagt hij of er misschien ergens anders nog een plekje vrij is. Het is een subtiele hint, maar het weerhoudt de man bij het raam er niet van om de rest van zijn kennis voor zich te houden.

Volgens hem ligt de reden van de westerse propaganda voor de hand. Europese landen strooien hun eigen bevolking zand in de ogen door een externe vijand te creëren. Zo kunnen ze de aandacht af leiden van hun hun interne problematiek. Waarom ze perse Rusland moeten hebben? Omdat dat het enige land is dat zich weigert op te stellen als slaaf van het Westen. ‘Ik weet dit, omdat ik in de werkelijkheid leef’, herhaalt de man nog maar eens.

De passagier tussen ons in vraagt nogmaals om een andere plek. Na akkoord van de stewardess staat hij op om op de rij voor ons te gaan zitten. Ik word zelf ook een beetje moe van het gewauwel en besluit verder niet meer te reageren. Helaas wordt ook deze hint niet begrepen, want de man gaat onverstoorbaar verder.

Poetin is uiteraard een prima peer. Bij de verkiezingen stemt de man en zijn hele familie op hem. Dat komt omdat Poetin een echte leider is. ‘En een officier, vertelt hij niet zonder trots. ‘Net als ik.’

Na een nieuwe monoloog over Europees imperialisme en het falen van de westerse democratie heb ik er genoeg van. Ik draai mijn rug naar hem toe. Als iedereen in Sint-Petersburg met dit soort verhalen komt aanzetten, dan pak ik het eerste vliegtuig terug. De man blijft nog een minuut tegen mijn rug praten. Dan houdt hij eindelijk zijn mond, en valt in slaap.

Rust...

Dat had ik gedacht, want na enkele minuten begint hij zo ongegeneerd hard te snurken dat het drie bankjes verder nog te horen is. Zelf mijn reisgenoot begint te klagen dat hij zo niet de Lonely Planet kan lezen. Aan het gesnurk komt pas een eind, wanneer het vliegtuig landt in St. Petersburg.

Terwijl ik mijn jas uit het bagagerek haal, begint de man weer tegen ons aan te leuteren. ‘Je moet die spaghetti uit je oren halen’, geeft hij nog mee als handige reistip. ‘Als je straks in Rusland bent, zal alles duidelijk worden.’

En of alles duidelijk zou worden.

Twee uur later check ik het nieuws in ons appartement niet ver van de Nevsky-prospect. De Russische journalist Maxim Borodim is omgekomen, nadat hij volgens de officiële lezing van de vierde verdieping uit het raam was gevallen. Borodim, drie jaar jonger dan ikzelf, deed onder meer onderzoek naar de Russische onderwereld. Hij was ook degene die onthulde dat het Kremlin onder de pet probeerde te houden dat er een groot aantal Russische huurlingen in Syrië zijn gesneuveld.

Borodim is door zijn werk meerdere malen bedreigd. Een dag voor zijn dood had hij nog laten weten aan een mensenrechtenactivist dat gemaskerde mannen zich hadden verzameld op de binnenplaats van zijn flat. Hij vreesde dat ze het op hem gemunt hadden. De Russische politie doet verder geen onderzoek naar het voorval.
​
De man in het vliegtuig had vast geweten dat het westen de afgelopen jaren met opzet kwalitatief slechte ramen voor Russische woningen heeft geleverd.